ZALAS DAWNIEJ
Nazwa wsi Zalas pochodzi od wyrazu las, oznaczała osadę położoną za lasem. Prawdopodobnie pierwsi osadnicy za lasem pojawili się pod koniec XVIII wieku. Na początku XIX wieku Zalas był wsią kurpiowską w gminie Łyse, parafii Myszyniec. W 1802 roku w 5 chałupach mieszkało 18 rolników. Była też karczma. W 1819 roku liczba chałup wzrosła do 22. Razem w Zalasiu żyło 239 mieszkańców (w tym 52 mężczyzn, 52 kobiety, 27 synów i 22 „córek starszych nad 10 lat”, 42 synów, 28 „córek młodszych nad 10 lat”; 10 parobków, 6 dziewek). Rolnicy posiadali 58 koni, 46 jałówek, 55 wołów, 65 krów, 23 owiec, 42 świń. Gospodarze opłacali czynszu 291 złp.5 gr.; 1½ szeląga dziesięciny do dworu (małopłockiego), 152½ (poprzednio uiszczanej do seminarium w Pułtusku); chałupnicy płacili po 3 złp. trzydniówki; gospodarze dawali po snopku żyta dziesięciny proboszczowi z Myszyńca.
W roku 1827 było 41 domów, 319 mieszkańców. W 1878 roku Zalas obejmował 1524 morgi ziemi, w tym 526 morgów ornych. Sam Zalas składał się z 5 łączących się ze sobą części: Zalasa, Walesie, Węski, Bandyga. Opodal była osada Jakuby. Obręb leśny Zalasa wchodził w skład straży Wejdo; miał 1541 morgów lasu Sosnowego. Położenie terenu było wzgórzyste. Kopano bursztyn. Około 44 morgi zajmowały torfowiska.
ZALAS OBECNIE
Wieś Zalas leży w województwie mazowieckim, w gminie Łyse, w przepięknych przyrodniczo zakątkach kurpiowskich lasów zamieszkałych przez wspaniałych ludzi, słynących z gościnności i serdeczności, kultywujących swoje tradycje, folklor, dumnych ze swej odrębności kulturowej i z bogatej historii. Przez Zalas wiedzie szlak turystyczny łączący Mazury z centralną częścią Polski.
Obecnie wieś Zalas, również jak dawniej, dzieli się na dzielnice: Jakuby (gwarowo Jekuby), Więcki (gwarowo Zięcki), Walesie, Stoczek(gwarowo Stocek) Rudziska, Centrum. Z dawnych nazw części wsi zachowały się określenia: Więcki, Walesie, Jakuby. Dawna część Zalasa Bandyga sprawiła, że obecnie ponad 20% rodzin nosi nazwisko Bałdyga utworzone od tej nazwy.
Współczesny Zalas to już inna wieś niż dawniej. Z przeszłości zachowało się jeszcze kilka chat kurpiowskich, a większość ludzi mieszka już w murowanych, nowocześnie urządzonych domach. Nowoczesne gospodarstwa liczą średnio powyżej 20 ha, są zmechanizowane. Specjalizują się głównie w produkcji mleka.
Opracowanie: dyr. Danuta Gwiazda